ΑΓΑΘΟΝ

Αγαθόν: (το) Εκ του ρήματος «άγαμαι», ήτοι θαυμάζω, σέβομαι, τιμώ. Περί προσώπων, αγαθός είναι ο καλός, ήπιος ευγενής κατά την κοινωνική τάξη, ο καλός, ο ανδρείος, ο ηθικός.

Περί πραγμάτων, αγαθόν είναι παν το καλό, το ωφέλιμο και το χρήσιμο. Κατά τους Πυθαγορείους, ο Κόσμος αποτελεί καθεαυτός μία εκδήλωση ή ανάπτυξη του απολύτου Αγαθού, ενώ κάποιοι εξ αυτών σημειώνουν, ότι το Αγαθόν μπορεί να εκδηλωθεί μόνον διά μέσου υπάρξεων «συμπαγών».

Κατά τον Σωκράτη, το Αγαθόν είναι οι αναλλοίωτοι θεσμοί του Κόσμου (και είναι τέτοιο όχι επειδή το απεδέχθησαν οι Θεοί, αλλ’ αντιθέτως, επειδή όντας τέτοιο επέβαλε στους Θεούς να το αποδεχθούν), το δε ύψιστο ανθρώπινο Αγαθόν είναι η Ευδαιμονία, εν γένει αγαθόν δε εντός του ανθρωπίνου βίου είναι κάθε τι το πνευματικώς ωραίο και ωφέλιμο, το οποίο συντελεί στην «επιμέλεια της Ψυχής».

Κατά τον Επίχαρμο, το Αγαθόν είναι πράγμα καθεαυτό, ο δε μαθών και γνωρίζων αυτό καθίσταται αυτομάτως αγαθός, όπως ο μαθών την αύληση καθίσταται αυλητής.

Κατά τον Ακαδημεικό Σπεύσιππο («Όροι»), Αγαθόν είναι εκείνο που υπάρχει για τον εαυτό του, το αίτιο τού κάθε τι που αποβλέπει προς τον εαυτό του, η πηγή όλων των επιλογών του αγαθού ανθρώπου, εκείνου δηλαδή που επιτελεί τα αγαθά κατά το ανθρώπινο μέτρο («ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΩι ΤΑΓΑΘΑ ΕΠΙΤΕΛΟΥΝΤΟΣ»).

Κατά τον Ευκλείδη τον Μεγαρικό, μαθητή του Σωκράτους και ιδρυτή της Σχολής των Μεγαρικών (βλ. λ.) ή «Εριστικών» ή (αργότερα, όπως τους απεκάλεσε πρώτος ο Διονύσιος ο Χαλκηδόνιος) «Διαλεκτικών», το Αγαθόν διατυπώνεται, με βάση τον Παρμενίδη, μονιστικά: «είναι ένα μόνον πράγμα που τού δίδουμε πολλά ονόματα» («ΟΥΤΟΣ ΕΝ ΤΩ ΑΓΑΘΟΝ ΑΠΕΦΑΙΝΕΤΟ ΠΟΛΛΟΙΣ ΟΝΟΜΑΣΙ ΚΑΛΟΥΜΕΝΟΝ, ΟΤΕ ΜΕΝ ΓΑΡ ΦΡΟΝΗΣΙΝ, ΟΤΕ ΔΕ ΘΕΟΝ, ΚΑΙ ΑΛΛΟΤΕ ΝΟΥΝ ΚΑΙ ΤΑ ΛΟΙΠΑ», Διογένης Λαέρτιος 2, 106), δεν υπάρχει δε αυτό που είναι αντίθετο προς το Αγαθόν («ΤΑ Δ’ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΩι ΑΓΑΘΩι ΑΝΗιΡΕΙ, ΜΗ ΕΙΝΑΙ ΦΑΣΚΩΝ», Διογένης Λαέρτιος, ως άνω).

Ο Στωϊκός Σενέκας υποστηρίζει, ότι το Αγαθόν μπορεί να πραγματωθεί μόνον εντός εκείνου το οποίο είναι λογικόν (Epist. 124, 13 κ.ε.), για τους δε Ηδονιστές, Αγαθόν είναι παν ό,τι κατευθύνει προς την Ευδαιμονία.

Θύραθεν Φιλοσοφικό Λεξικό