Ο ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

Πρόκλος 

Η τελευταία φάση του Νεοπλατωνισμού είναι αυτή των Σχολών της Αθήνας του πέμπτου και έκτου αιώνα, εκεί όπου ο Νεοπλατωνισμός ανακηρύσσεται τελικά επίσημη διδασκαλία της Ακαδημίας του Πλάτωνα, και της Αλεξάνδρειας.

Δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τον τρόπο με τον οποίο το κίνημα του Νεοπλατωνισμού εδραιώθηκε σε κάθε πόλη, αν και αυτό απηχεί την γενικότερη άγνοια μας γύρω τόσο από το Νεοπλατωνισμό του τέταρτου αιώνα όσο και από την πνευματική ζωή της εποχής γενικά.

Ο πρώτος νεοπλατωνικός διευθυντής της Ακαδημίας, ο Πλούταρχος ο Αθηναίος, πέθανε το 432 και από αυτήν τη χρονολογία και μετά η διαδοχή των νεοπλατωνικών διευθυντών της σχολής (Ο κατάλογος έχει ως εξής: Πλούταρχος, Συριανός, (Δόμνινος;), Πρόκλος, Μαρίνος, Ισίδωρος, (Ηγίας;), Ζηνόδοτος, Δαμάσκιος) συνεχίστηκε μέχρι το κλείσιμο της (από τον Ιουστινιανό) το 529.

Είναι γνωστή η ιστορία σχετικά με το πώς ο Δαμάσκιος και έξι από τους φιλοσόφους του, συμπεριλαμβανομένου και του σχολιαστή του Αριστοτέλη, Σιμπλίκιου, μετανάστευσαν στην Περσία, έχοντας αναπτύξει μεγάλες προσδοκίες χάρη στις φιλοσοφικές φιλοδοξίες του νέου της βασιλιά Χοσρόη, αλλά γρήγορα απογοητεύτηκαν. Έτσι επέστρεψαν στην Αθήνα, όχι ωστόσο πριν ο Χοσρόης υπογράψει μια συμφωνία με τον Ιουστινιανό όπου παρέχονταν εγγυήσεις ότι δεν θα υποστούν διώξεις (Αγαθίας 7στ. II. 30-0).

Πάντως τους απαγορεύτηκε να διδάξουν φιλοσοφία και είναι πιθανότατα χάρη στις μελέτες του Σιμπλίκιου στη διάρκεια της εξαναγκασμένης του αργίας που οφείλουμε τη διάσωση τόσων πολλών από τους Προσωκρατικούς για τις επόμενες γενιές- η επικρατούσα άποψη είναι ότι τα υπομνήματα τους γράφτηκαν για ανάγνωση και όχι, όπως τα περισσότερα από τα έργα της σχολής, ως υλικό διαλέξεων.

Στην Αλεξάνδρεια δεν διακρίνουμε μια τέτοια συνεχόμενη διαδοχή από τόσο νωρίς όσο στην Αθήνα- ακόμη λιγότερο υπάρχουν ενδείξεις μιας συνεχούς νεοπλατωνικής παράδοσης που φτάνει πίσω έως τον Αμμώνιο Σακκά.

Υπατία

Στα τέλη του τέταρτου και αρχές του πέμπτου αιώνα ο Νεοπλατωνισμός αντιπροσωπεύεται από έναν μαθηματικό με το όνομα Θέων και την κόρη του Υπατία, η οποία μαρτύρησε το 415 στα χέρια ενός χριστιανικού όχλου, με ή χωρίς την υποκίνηση του δυσώνυμου Πατριάρχη Κυρίλλου (πρβλ. 73. 7σ. απ. 104, Σωκράτης Εκκλ. Ιστ. VII. 14. 5).

Μια παρόμοια διφορούμενη θέση σε ό,τι αφορά τη στάση του απέναντι στον Χριστιανισμό χαρακτηρίζει τον επόμενο κύριο νεοπλατωνικό διδάσκαλο στην Αλεξάνδρεια, τον Ιεροκλή, μαθητή του Πλούταρχου του Αθηναίου. Ο παγανισμός του Ιεροκλή τον έφερε σε σύγκρουση με τις αρχές της Κωνσταντινούπολης, από τις οποίες μαστιγώθηκε (73. 7σ. απ. 106).

Οι σχέσεις μεταξύ των δύο σχολών ήταν πάντοτε στενές και ο γάμος μεταξύ των μελών τους συχνός· για παράδειγμα, η σύζυγος του Ερμεία Αιδεσία, ήταν συγγενής του Συριανού, την οποία είχε παλαιότερα αρνηθεί να παντρευτεί ο Πρόκλος (73. 7σ. απ. 124).

Επιπλέον πολλοί Νεοπλατωνικοί σπούδασαν και στις δύο πόλεις ή τουλάχιστον σπούδασαν στη μία πριν πάνε να σπουδάσουν στην άλλη. Το ότι ο Ιεροκλής, ο Ερμείας και ο Αμμώνιος όλοι σπούδασαν κοντά σε Αθηναίους διδασκάλους το έχουμε ήδη αναφέρει. Αντίθετα ο Συριανός και ο Ισίδωρος ήταν από καταγωγή Αλεξανδρινοί και ο Πρόκλος, ο Δαμάσκιος και ο Σιμπλίκιος σπούδασαν επίσης σε αυτήν την πόλη.

ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ - R.T. Wallis

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Γιάννης Σταματέλλος

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΧΕΤΥΠΟ

------------------------------------

ΠΡΟΚΛΟΣ - Το έργο του Πρόκλου ήταν πολύ δύσκολο, διότι εκτός από τα εξεζητημένα θέματα της Φιλοσοφίας που διαπραγματευόταν, είχε να αντιμετωπίσει και την πνευματική παρακμή και τον σκοταδισμό που επικρατούσε εκείνη την εποχή στην Αθήνα.

ΥΠΑΤΙΑ Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΠΟΥ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΚΕ ΚΑΙ ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΦΑΝΑΤΙΚΟΥΣ XΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ, ΠΟΥ ΤΗΝ ΕΓΔΑΡΑΝ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑΜΕΛΙΣΑΝ...

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΠΡΟΣ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ