“ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΡΡΩΣΤΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ, ΦΑΡΜΑΚΟ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ” - ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ -

Χαριτωμένα, μάλιστα, μιλούσε και ο φιλόσοφος Βίων, ότι, όπως οι μνηστήρες, μη μπορώντας να πλησιάσουν την Πηνελόπη, συνευρίσκονταν με τις υπηρέτριες της, έτσι και κείνοι που δεν μπορούν να κατακτήσουν την φιλοσοφία, αποσκελετώνονται στις άλλες εντελώς ανάξιες μελέτες.
Για τούτο πρέπει να κάνουμε την φιλοσοφία κάτι σαν συνισταμένη της υπόλοιπης παιδείας.

Σχετικά με την επιμέλεια του σώματος οι άνθρωποι βρήκαν δύο κλάδους γνώσης, την ιατρική και τη γυμναστική, από τις οποίες η πρώτη δημιουργεί την υγεία και η δεύτερη την ευεξία. 
Για τις αρρώστιες και τα πάθη της ψυχής, όμως, φάρμακο είναι μόνο η φιλοσοφία.

Μέσω της φιλοσοφίας, άλλωστε, και μαζί με αυτήν μπορούμε να μάθουμε τι είναι το ωραίο και τι το άσχημο, τι το δίκαιο και τι το άδικο, τι το γενικώς προτιμητέο και τι το φευκτέο, πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε απέναντι στους θεούς, στους γονείς, στους μεγαλύτερους, στους νόμους, στους ξένους, στους άρχοντες, στους φίλους, στις γυναίκες, στα παιδιά, στους υπηρέτες· ότι, δηλαδή, πρέπει να σεβόμαστε τους θεούς, να τιμούμε τους γονείς, να συστελλόμαστε μπροστά στους μεγαλύτερους, να πειθαρχούμε στους νόμους, να υπακούμε στους άρχοντες, ν' αγαπάμε τους φίλους, να είμαστε σώφρονες με την γυναίκα και στοργικοί με τα παιδιά μας και να μην φερόμαστε ατιμωτικά στους δούλους.

Και το σπουδαιότερο, ούτε στις επιτυχίες να νιώθουμε μεγάλη χαρά ούτε στις συμφορές μεγάλη λύπη, και να μην είμαστε ούτε στις απολαύσεις έκλυτοι ούτε στην οργή φρενιασμένοι και θηριώδεις. 

Τα παραπάνω κρίνω από πλευράς μου ως τα εξοχότερα απ' όσα παρέχει η φιλοσοφία. Το να ευτυχείς με αξιοπρέπεια, δηλαδή, ταιριάζει στον άνδρα, χωρίς να προκαλείς στους άλλους φθόνο ταιριάζει σε άνθρωπο συνετό, η επικράτηση επί των ηδονών διά του νου ταιριάζει στον σοφό, και η συγκράτηση της οργής ταιριάζει στον όχι τυχαίο άνθρωπο.

Τέλειους ανθρώπους θεωρώ εκείνους που μπορούν ν' αναμείξουν και να συγκεράσουν την πολιτική δύναμη με τη φιλοσοφία, και θεωρώ ότι κατέχουν τα δύο μέγιστα αγαθά που υπάρχουν, δηλαδή, αφ' ενός, τον βίο που ωφελεί το σύνολο, όταν πολιτεύονται, και, αφ' ετέρου, τον ακύμαντο και γαλήνιο βίο, όταν ασχολούνται με τη φιλοσοφία. Από τα τρία, άλλωστε, υποδείγματα βίου, από τα οποία το ένα είναι του πρακτικού, το άλλο του θεωρητικού και το τρίτο του ηδονικού, ο τελευταίος βίος, όντας έκλυτος και υποταγμένος στις ηδονές, ταιριάζει στα ζώα και στους ταπεινούς ανθρώπους, ο θεωρητικός, αν σφάλλει ως προς τον πρακτικό, είναι ανώφελος, και ο πρακτικός, αν χωριστεί από τη φιλοσοφία, είναι ακαλαίσθητος και σφαλερός.

Πρέπει, λοιπόν, να προσπαθούμε κατά δύναμη και στα δημόσια πράγματα να μετέχουμε και με την φιλοσοφία ν' ασχολούμαστε, όσο το επιτρέπουν οι περιστάσεις. Έτσι πολιτεύτηκε ο Περικλής, έτσι ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, έτσι ο Δίων ο Συρακούσιος, έτσι ο Επαμεινώνδας ο Θηβαίος, από τους οποίους ο ένας έγινε σύντροφος του Πλάτωνα.

Για την παιδεία, λοιπόν, δεν βρίσκω αιτία για την οποία χρειάζεται να χρονοτριβούμε λέγοντας περισσότερα. Πέρα από τα προαναφερθέντα, χρήσιμο, ή καλύτερα αναγκαίο, είναι και το εξής: δεν πρέπει να παραμελούμε και την απόκτηση των παλαιών συγγραμμάτων αλλά πρέπει και τούτα να τα συγκεντρώνουμε, σύμφωνα με την συνήθεια των γεωργών. Κατά τον ίδιο τρόπο, άλλωστε, η χρήση των βιβλίων είναι όργανο της παιδείας, και μέσω αυτής μπορούμε να έχουμε την γνώση από την πηγή της.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

ΗΘΙΚΑ - ΤΟΜΟΣ 1 - ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΩΓΗΣ

ΚΑΚΤΟΣ “ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ”

ΕΝΝΕΑ ΕΤΗ ΦΩΤΟΣ: ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΈΛΛΗΝΕΣ