ΟΙ ΓΡΥΠΕΣ

Οι γρύπες, θεωρούνται παράξενα μυθολογικά θηρία από εμάς σήμερα, ήταν στην πραγματικότητα όμως η πρώτη γνωστή προσπάθεια της ανθρωπότητας να περιγράψει ένα ζώο που βασίζεται αποκλειστικά και μόνο σε απολιθώματα.

Με κεφάλι του αετού και το σώμα ενός λιονταριού, εμφανίζονται να φυλάνε το χρυσό στα βουνά κατά μήκος των κεντρικών εμπορικών δρόμων της Ασίας κατά τη διάρκεια των χρόνων της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οι γρύπες περιγράφηκαν για πρώτη φορά εγγράφως από τον ταξιδιώτη Αριστέα γύρω -675. Σε ένα από τα ταξίδια του στην Κεντρική Ασία, αντιμετώπισε μια φυλή από νομάδες Σκύθες, τους Ισσηδόνες, που ζούσαν κοντά στα Όρη Αλτάι, το όνομά τους προέρχεται από λέξη της τοπικής γλώσσας για το χρυσό. Περιγράφονται ως τετράποδο πουλί στο μέγεθος ενός λιονταριού, που φωλιάζει στα βουνά και φυλάσσει τον χρυσό.

Αυτό που είναι ενδιαφέρον για την τέχνη του γρύπα στην Αρχαία Ελλάδα είναι ότι δεν ακολουθεί ένα πρότυπο στις μυθολογικές διηγήσεις. Οι Γρύπες τείνουν να απεικονίζονται, σαν να ήταν ένα πραγματικό ζώο από μια μακρινή γη και όχι κάτι που συνειδητά γινόταν για αφηγηματικούς λόγους, όπως η σφίγγα. Πρόκειται για μια σημαντική διάκριση καθώς οι γρύπες ήταν συνήθως ζώα, και όχι μυστικιστικά όντα με κάθε είδους ειδική δύναμη ή σημασία. Ένα μεγάλο και καλό παράδειγμα μπορεί να δει κανείς στο ναό του Ολυμπίου Διός, όπου μία διακοσμητική πλάκα απεικονίζει ένα γρύπα -μητέρα να υπερασπίζεται το κουτάβι της - ή νεοσσό.

Το -460, ο Αισχύλος στο αριστούργημα -τραγωδία ''Προμηθέας Δεσμώτης'' με τον Τιτάνα που κλέβει τη φωτιά από τους θεούς και τη δίνει στην ανθρωπότητα. Αυτό εξοργίζει τον Δία, βασιλιά των θεών, τιμωρεί τον Προμηθέα, εξορίζοντας τον στη Σκυθία, σε ένα βράχο με έναν αετό που κάθε μέρα τρώει το συκώτι του. Επειδή αυτός είναι αθάνατος, το ήπαρ αυξάνεται, επιτρέποντας στα βασανιστήρια να διαρκέσουν επ' αόριστον. Ο Αισχύλος ήταν γοητευμένος από εξωτικούς τόπους, και ο ίδιος περιγράφει τους γρύπες να φυλάνε το βράχο.

Ο Ηρόδοτος έγραψε για γρύπες στις Ιστορίες του γύρω στο -430, όταν περιέγραψε τους κινδύνους της εξόρυξης χρυσού στην Ισσηδονία (Σινκιάγκ).

Ο Έλληνας ιατρός Κτησίας έγραψε σχετικά με το γιατί ο ασιατικός χρυσός ήταν τόσο δύσκολο να αποκτηθεί, είπε ότι ήρθε από "ψηλά βουνά σε μια περιοχή που κατοικείται από γρύπες, μια φυλή από τετράποδα πουλιά, σχεδόν τόσο μεγάλα όσο οι λύκοι, με τα πόδια και τα νύχια σαν λιοντάρια.''

Ακόμα και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στο βιβλίο του, Φυσική Ιστορία, συμφώνησε ότι οι γρύπες ήταν ένα μέρος της ζωής για άτομα που βρίσκονται κοντά σε κάποιο ορυχείο χρυσού στη Σκυθία. Ο Πλίνιος ήταν επίσης ο πρώτος που έγραψε πολλά σχετικά με τα "αυτιά" και "φτερά" που συχνά εμφανίζονται σε πίνακες και γλυπτά, καθώς και ο πρώτος που ανέφερε ότι οι γρύπες χρησιμοποιούσαν κοιτάσματα χρυσού, προκειμένου να χτίσουν τις φωλιές τους.

Ο τελευταίος Αρχαίος συγγραφέας που έδωσε  νέες πληροφορίες για τη φύλαξη του χρυσού από γρύπες, ήταν ο Αιλιανός, γύρω στο 150, είχε πει χαρακτηριστικά:

''Ακούω ότι ο γρύπας είναι ένα τετράποδο σαν λιοντάρι, με πολύ δυνατά νύχια που μοιάζουν με τα νύχια του λιονταριού. Είναι φημισμένα γιατί έχουν μαύρο φτέρωμα στην πλάτη τους με ένα κόκκινο χρώμα στο στήθος και λευκά φτερά. Ο Κτησίας λέει ο λαιμός είναι πλούσιος με σκούρα μπλε φτερά και έχει έναν αετό που μοιάζει με κεφάλι και ράμφος ακριβώς όπως οι καλλιτέχνες το απεικονίζουν. Οι γρύπες κάνουν τις φωλιές τους κοντά στο βουνό, και παρόλο που είναι αδύνατον να πιάσεις ένα ολόκληρο γρύπα, οι άνθρωποι μερικές φορές συλλαμβάνουν τους νεοσσούς. Οι Βακτριανοί λένε ότι γρύπες φυλάνε το χρυσό, για να σκάβουν και υφαίνουν τις φωλιές τους. . . . Ωστόσο, [άλλοι] λογικά αρνούνται ότι τα πλάσματα φρουρούν σκόπιμα το χρυσό. Η αλήθεια είναι ότι όταν πλησιάζουν κάποιοι για μεταλλευτικές έρευνες, οι γρύπες φοβούνται για τα μικρά τους, και έτσι να δίνουν μάχη με τους εισβολείς.''

Αν οι Αρχαίοι πίστευαν ότι ήταν ένα πραγματικό ζώο και όχι κάποιο μυθικό τέρας, τότε τι ήταν αυτό που αρχικά τους ενέπνευσε; Κατά ειρωνικό τρόπο, για να το διαπιστώσουμε, πρέπει να πάμε ακόμα πιο πίσω στο παρελθόν με το νέο πεδίο της Γεωμυθολογίας, ή συνδυάζοντας τις γνώσεις της γεωλογικής πραγματικότητας με τους μυθικούς κόσμους των Αρχαίων λαών.

Οι Αρχαίες αναφορές για τους γρύπες, έδωσαν πραγματικά μια  υπέροχη πολιτιστική εικόνα από την πρώτη καταγραμμένη προσπάθεια των ανθρώπων να περιγράψουν ένα εξαφανισμένο ζώο γνωστό μόνο από τα απολιθώματα. Γι' αυτό, πρέπει να αναγνωρίσουμε τη συμβολή όχι μόνο των Σκυθών αλλά και του Αριστέα σε αυτόν το μέχρι σήμερα άγνωστο γεωμύθο.

Γεωδίφης

Πηγές
1.Βικιπαίδεια
2. Skeptoid Media/ Ryan Haupt
3.Ιστορίαι του Ηροδότου, εκδόσεις Κάκτος
4.Προμηθέας Δεσμώτης-Αισχύλος
5.Gallenkamp,C. Dragon Hunter: Roy Chapman Andrews and the Central Asiatic Expeditions.  

https://www.geodifhs.com/

-----------------------------------------------

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΕΑ