ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ - ΤΑ ΕΣ ΤΟΝ ΤΥΑΝΕΑ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΝ Α' (#2)

III. Υπήρξε ένας άνδρας, ο Δάμις, που δεν ήταν άσοφος και κατοικούσε κάποτε στην αρχαία Νίνο10. Αυτός υπήρξε μαθητής του Απολλώνιου και έγραψε σχετικά με τις περιοδείες του, στις οποίες λέει πως τον συνόδευσε κι ο ίδιος, και επίσης σχετικά με τις γνώμες, τις ομιλίες και τις προβλέψεις του. Κάποιος συγγενής του Δάμι, αυτά τα βιβλία του, που ήταν ακόμη άγνωστα, έκανε γνωστά στην αυτοκράτειρα Ιουλία". Σε εκείνης τον κύκλο έτυχε να ανήκω —επαινούσε και ασπαζόταν όλους τους ρητορικούς λόγους— και γι' αυτό με διέταξε να αντιγράψω αυτές τις διατριβές και να δώσω ύφος λογοτεχνικό, γιατί ο καταγόμενος από τη Νίνο τις έγραψε με σαφήνεια, αλλά χωρίς δεξιοτεχνία.

Βρήκα κατά τύχη και κάποιο βιβλίο του Μάξιμου του Αιγιέως, που περιλάμβανε όσα έκανε ο Απολλώνιος στις Αιγές, και επίσης τη διαθήκη του Απολλώνιου, απ' όπου μπορούμε να διαπιστώσουμε πως είχε κάτι το θεϊκό που τον ώθησε στη φιλοσοφία. Δεν πρέπει να δίνουμε μεγάλη προσοχή στα τέσσερα βιβλία που έγραψε ο Μοιραγένης12 για τον Απολλώνιο γιατί αγνοούσε πολλά σχετικά μ' αυτόν. Έχω πει λοιπόν πώς συγκέντρωσα τα διάσπαρτα τούτα στοιχεία και φρόντισα για τη σύνθεση τους. Η ιστορία ας είναι απόδοση τιμής προς τον άνδρα για τον οποίο γράφτηκε και μακάρι να ωφελήσει τους φιλομαθείς διότι πραγματικά θα μάθουν πράγματα που ως τώρα αγνοούσαν.

IV. Πατρίδα του Απολλώνιου ήταν τα Τύανα, Ελληνική πόλη της Καππαδοκίας. Ο πατέρας του είχε το ίδιο όνομα και καταγόταν από αρχαία γενιά που οι ρίζες της έφταναν ως τους οικιστές. Ήταν ο πλουσιότερος από τους συμπολίτες του, αν και όλο το έθνος είναι πλούσιο. Όταν η μητέρα του Απολλώνιου επρόκειτο να τον γεννήσει, παρουσιάστηκε μπροστά της το φάντασμα του Αιγυπτίου δαίμονα Πρωτέα, για τον οποίο ο Όμηρος λέει πως άλλαζε μορφές13.
Χωρίς να φοβηθεί, ρώτησε τι θα γεννήσει και εκείνος απάντησε «εμένα».
«Ποιος είσαι συ;» ρώτησε.
«Ο Πρωτέας, ο Αιγύπτιος θεός», απάντησε.
Δεν χρειάζεται να εξηγήσω ποιος ήταν στη σοφία ο Πρωτέας σε όσους έχουν διαβάσει τους ποιητές. Είχε διάφορες μορφές, που άλλαζαν συνέχεια, δεν ήταν δυνατόν να συλληφθεί και, όπως φαίνεται, γνώριζε και προέβλεπε τα πάντα. Πρέπει να έχουμε στον νου μας τον Πρωτέα, διότι στη διάρκεια της ιστορίας θ' αποδειχτεί ότι ο Απολλώνιος είχε την ικανότητα της πρόγνωσης περισσότερο από τον Πρωτέα και ξέφυγε από πολλούς κινδύνους και δυσκολίες με μεγαλύτερη ευκολία σε περιπτώσεις που τον είχαν περιβάλει ασφυκτικά.

V. Λένε πως γεννήθηκε σε λιβάδι, κοντά στο μέρος όπου υπάρχει τώρα το ιερό του.
Δεν πρέπει να αγνοούμε με ποιον τρόπο γεννήθηκε.
Όταν έφτασε η μητέρα του στην ώρα του τοκετού, ονειρεύτηκε πως έπρεπε να πάει στο λιβάδι για να μαζέψει λουλούδια. Όταν έφτασε εκεί, μάζευαν λουλούδια οι δούλες κι αυτή αποκοιμήθηκε στο γρασίδι. Κάποιοι κύκνοι14, που ζούσαν εκεί, έστησαν χορό γύρω της καθώς κοιμόταν και σηκώνοντας τα φτερά, όπως συνηθίζουν, έβγαλαν φωνή όλοι μαζί — έπνεε και ζέφυρος στο λιβάδι. Εκείνη πετάχτηκε πάνω από την ωδή και γέννησε. Κάθε έκπληξη μπορεί να προκαλέσει πρόωρη γέννα. Οι ντόπιοι λένε πως τη στιγμή που γεννήθηκε δημιουργήθηκε κεραυνός15 που φαινόταν πως θα πέσει στη γη, όμως έμεινε μετέωρος και χάθηκε ψηλά στον αιθέρα. Με όλα αυτά, νομίζω, οι θεοί ήθελαν να φανερώσουν και να προσημάνουν τη δόξα του άνδρα αυτού, την ανωτερότητα του πάνω σε όλα τα γήινα και το ότι είναι παρόμοιος με τους θεούς.

VI. Υπάρχει κοντά στα Τύανα νερό του Όρκιου Δία, όπως λένε, και το ονομάζουν Ασβαμαίο16. Η πηγή είναι κρύα, όμως κοχλάζει σαν καζάνι που θερμαίνεται. Για όσους κρατούν τους όρκους τους είναι ευμενές και γλυκό, στους επίορκους έρχεται αμέσως η τιμωρία. Τους βλάπτει στα μάτια, τα χέρια και τα πόδια, παθαίνουν υδρωπικία και φθίση και δεν μπορούν να φύγουν, αλλά κρατιούνται εκεί και θρηνούν μπροστά στο νερό ομολογώντας τις επιορκίες τους. Οι ντόπιοι θεωρούν τον Απολλώνιο γιο του Δία, όμως εκείνος ονομάζει τον εαυτό του γιο του Απολλώνιου. (Συνεχίζεται…)

ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ - ΤΑ ΕΣ ΤΟΝ ΤΥΑΝΕΑ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΝ Α'

10. Πρόκειται για την αρχαία Νινευί, μια από τις περιφημότερες πόλεις της παλαιάς Ασσυρίας, στην ανατολική όχθη του Τίγρη, απέναντι από τη σημερινή Μοσούλ.
11. Πρόκειται για την Ιουλία Δόμνα, σύζυγο του αυτοκράτορα Σεπτιμίου Σεβήρου.
12. Για τον Μοιραγένη.
13. Ο Πρωτέας στην Όδνσσεια (δ 349 κ.ε.) είναι θεός της θάλασσας, που μένει στο νησί Φάρος, όχι μακριά από τις εκβολές του Νείλου. Είναι προικισμένος με την ικανότητα να μεταμορφώνεται σε οτιδήποτε θελήσει και διαθέτει το χάρισμα της προφητείας. Η σύνδεση του Απολλώνιου, προτού ακόμα γεννηθεί, με αυτή τη θεότητα σκοπό έχει να δείξει ότι ο άνθρωπος αυτός ήταν γραφτό να είναι θεόπνευστος και να έχει την ικανότητα της πρόγνωσης. Η σύνδεση των προφητών με τον Πρωτέα δεν είναι φαινόμενο πρωτοεμφανιζόμενο1 και ο φιλόσοφος Περεγρίνος είχε πάρει την επωνυμία Πρωτέας, για να υποδηλώσει ότι διέθετε το χάρισμα της μαντικής (Λουκιανός, Περι τής Περεγρίνον τελεντής 1). 
14. Οι κύκνοι θεωρούνταν ιερό πουλί του Απόλλωνα, του θεού της μαντικής (βλ. Καλλίμαχος, Υμνος στον Απόλλωνα 5 και Αριστοφάνης, "Ορνιθες 870: «Δεηθείτε...στον κύκνο των Δελφών και της Δήλου»). Εξάλλου , στην Πλατωνική Πολιτεία 620a, η ψυχή που ανήκε κάποτε στον Ορφέα διάλεξε να ζήσει ζωή κύκνου.
15. Ο κεραυνός, που εμφανίζεται αλλά δεν πέφτει πάνω στον Απολλώνιο, δηλώνει την προστασία που θα παρείχαν οι θεοί στον σοφό. Κεραυνός πέφτει και στον Σκοπελιανό, όταν είναι βρέφος, που όμως δεν χτυπάει τον ίδιο, αλλά τον δίδυμο αδελφό του που είναι ξαπλωμένος δίπλα του {Βίοι σοφιστών 515).
16. Πρόκειται ίσως για αεριούχο νερό. Η πηγή τούτη έδωσε το όνομα της και στον ναό του Δία που χτίστηκε κοντά ως ναός του Διός Ασβαμαίου (πρβλ. Στράβων, ΙΒ', ii, 6). Το Ασβαμαίον υδωρ των παλαιών ταυτίζεται με τη σημερινή μικρή και αβαθή λίμνη κοντά στην περιοχή Εκουσλή Χισάρ της νότιας Καππαδοκίας.